Cây dừa là loại cây trồng quan trọng tại nhiều vùng ven biển và đồng bằng ở Việt Nam, mang lại giá trị kinh tế lớn từ quả, nước dừa, dầu dừa và các sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Tuy nhiên, trong nhiều năm trở lại đây, tình trạng bọ cánh cứng hại dừa ngày càng gia tăng, gây thiệt hại nặng nề cho năng suất và chất lượng cây trồng. Việc phòng trừ bọ cánh cứng hại dừa không chỉ là giải pháp tình thế mà còn là yêu cầu cấp thiết nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành trồng dừa.
Các loài bọ cánh cứng hại dừa phổ biến tại Việt Nam
Bọ dừa (Brontispa longissima)
Bọ dừa là loài xâm hại nguy hiểm, xuất hiện tại Việt Nam từ cuối thập niên 1990. Chúng thường ẩn náu trong các lá non chưa mở, nơi ấu trùng và thành trùng cùng phá hại mô lá, tạo ra những vết sọc nâu đen. Khi lá bung ra, toàn bộ phần ngọn bị khô, giảm khả năng quang hợp, ảnh hưởng đến năng suất và thẩm mỹ của cây dừa.
Bọ hung tê giác (Oryctes rhinoceros)
Khác với bọ dừa, bọ hung tê giác thường phá hại trực tiếp phần ngọn của cây. Con trưởng thành dùng sừng và hàm để khoét sâu vào đọt non, khiến lá khi phát triển có vết cắt hình chữ V đặc trưng. Nếu bị tấn công nghiêm trọng, cây có thể chết hoàn toàn. Ấu trùng loài này thường sinh sống trong các đống rác hữu cơ, gốc cây mục nát và phân chuồng chưa xử lý.
Tác động nông học và kinh tế của bọ cánh cứng hại dừa
Thiệt hại do bọ cánh cứng hại dừa gây ra không chỉ ở việc giảm năng suất mà còn ảnh hưởng đến sự sinh trưởng lâu dài của cây. Đối với cây non dưới 5 năm tuổi, khả năng chống chịu còn yếu nên chỉ một đợt tấn công cũng có thể làm chết cây. Với cây trưởng thành, nếu bị phá hại liên tục, năng suất quả giảm mạnh, hoa và trái non rụng hàng loạt, gây tổn thất kinh tế cho nông hộ và cả ngành chế biến dừa.
Phương pháp phòng trừ bọ cánh cứng hại dừa hiệu quả
Biện pháp canh tác
Việc vệ sinh vườn trồng là yếu tố cơ bản nhưng vô cùng quan trọng. Nông dân cần thường xuyên dọn dẹp các đống lá, thân cây mục, phân chuồng chưa hoai, vì đây là nơi lý tưởng để ấu trùng bọ hung tê giác sinh trưởng. Ngoài ra, cần chú ý chọn giống dừa khỏe mạnh, không nhiễm sâu bệnh ngay từ đầu để hạn chế rủi ro.
Biện pháp sinh học
Các chế phẩm sinh học từ nấm ký sinh như Metarhizium anisopliae (nấm xanh) và Beauveria bassiana (nấm trắng) đã được chứng minh có hiệu quả cao trong việc tiêu diệt bọ dừa. Các bào tử nấm này bám vào cơ thể côn trùng, xâm nhập và tiết ra độc tố khiến bọ ngừng ăn, suy yếu và chết dần. Việc ứng dụng thuốc sinh học không chỉ an toàn cho cây trồng mà còn bảo vệ hệ sinh thái vườn.
Ngoài ra, các loài thiên địch như ong ký sinh và bọ đuôi kìm cũng có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tự nhiên quần thể bọ cánh cứng.
Biện pháp cơ giới và thủ công phòng trừ bọ cánh cứng hại dừa
Một số nhà vườn sử dụng biện pháp bắt bọ trưởng thành thủ công vào ban đêm bằng bẫy đèn hoặc bẫy mồi. Tuy tốn công lao động, phương pháp này vẫn mang lại hiệu quả nhất định ở quy mô nhỏ.
Ứng dụng công nghệ drone
Trong những năm gần đây, drone phun thuốc bảo vệ thực vật đã trở thành công cụ đắc lực trong phòng trừ bọ cánh cứng hại dừa. Với ưu thế tạo ra luồng gió mạnh từ cánh quạt, drone giúp hạt thuốc siêu nhỏ thấm sâu vào kẽ lá non – nơi bọ dừa ẩn náu – điều mà phương pháp thủ công khó đạt được. Đồng thời, drone có thể phun chính xác vào ngọn cây cao, giúp kiểm soát bọ hung tê giác hiệu quả hơn.
Việc sử dụng dịch vụ bay drone cũng giúp nông dân tiết kiệm chi phí đầu tư ban đầu, đồng thời tăng khả năng xử lý dịch hại nhanh chóng trên diện rộng.
So sánh giữa phun truyền thống và drone
Khi so sánh, có thể thấy drone mang lại nhiều lợi thế vượt trội:
-
Hiệu quả bao phủ cao: Hạt thuốc siêu nhỏ len sâu vào tán lá, tiếp cận trực tiếp nơi côn trùng ẩn náu.
-
Tiết kiệm thời gian và chi phí: Một hecta có thể được xử lý chỉ trong 7–10 phút, trong khi phun tay cần vài giờ.
-
An toàn cho người lao động: Người điều khiển drone không phải tiếp xúc trực tiếp với hóa chất, giảm rủi ro sức khỏe.
-
Giảm lượng nước và thuốc: Lượng nước giảm đến 90% và thuốc giảm 30%, nhờ độ chính xác cao.
Xem thêm: Hướng dẫn phun thuốc BVTV an toàn, hiệu quả từ A đến Z
Thách thức trong phòng trừ bọ cánh cứng hại dừa
Dù có nhiều biện pháp hiệu quả, việc phòng trừ bọ cánh cứng vẫn còn gặp khó khăn. Bọ dừa có khả năng ẩn náu tốt, hoạt động chủ yếu vào ban đêm, trong khi bọ hung tê giác lại liên tục tìm nơi sinh sản mới trong các đống hữu cơ. Ngoài ra, chi phí đầu tư drone và thủ tục xin cấp phép bay tại Việt Nam hiện vẫn là rào cản đối với nhiều nông hộ nhỏ lẻ.
Định hướng phát triển bền vững
Để phòng trừ bọ cánh cứng hại dừa lâu dài và hiệu quả, cần áp dụng quản lý dịch hại tổng hợp (IPM). Đây là chiến lược kết hợp nhiều giải pháp, từ vệ sinh đồng ruộng, bảo tồn thiên địch, ứng dụng thuốc sinh học đến công nghệ drone. Đồng thời, nhà nước và các tổ chức cần hỗ trợ nông dân về đào tạo kỹ năng vận hành drone, đơn giản hóa thủ tục cấp phép bay và mở rộng các chương trình hợp tác xã dịch vụ bay nông nghiệp.
Bọ cánh cứng hại dừa là mối đe dọa lớn đối với ngành trồng dừa tại Việt Nam. Tuy nhiên, với sự kết hợp giữa các biện pháp sinh học, canh tác hợp lý và đặc biệt là ứng dụng công nghệ drone, việc phòng trừ bọ cánh cứng hại dừa hoàn toàn có thể đạt hiệu quả cao, đồng thời vẫn đảm bảo tính an toàn và bền vững cho môi trường.
Trong tương lai, việc phát triển các giải pháp sinh học tiên tiến hơn và mở rộng dịch vụ bay drone sẽ mở ra một hướng đi mới, giúp ngành dừa Việt Nam phát triển bền vững, nâng cao giá trị kinh tế và chất lượng sản phẩm.
