Tổng quan về cây sầu riêng
Sầu riêng (tên khoa học Durio zibethinus) là loại trái cây nhiệt đới có nguồn gốc từ Đông Nam Á, được mệnh danh là “vua của các loại trái cây” nhờ hương vị đặc trưng và giá trị dinh dưỡng cao. Hiện nay, cây sầu riêng được trồng phổ biến ở Việt Nam và nhiều quốc gia trong khu vực.
Cơm sầu riêng chứa nhiều calo, vitamin và khoáng chất tốt cho sức khỏe như kali, magiê, vitamin C, B6… Ngoài ăn tươi, sầu riêng còn được dùng để chế biến thành kem, chè, xôi, bánh và nhiều món ngon khác. Một số bộ phận khác của cây như hạt, vỏ, rễ, lá cũng có giá trị dược liệu. Với giá trị kinh tế lẫn dinh dưỡng cao, sầu riêng ngày càng được ưa chuộng và phát triển rộng rãi tại Việt Nam.
Để cây sầu riêng phát triển ổn định, cho năng suất cao và giữ được chất lượng qua nhiều mùa vụ, bà con cần áp dụng đúng kỹ thuật trồng và chăm sóc, đồng thời đầu tư thâm canh hợp lý ngay từ đầu. Hiểu được tầm quan trọng của việc chăm sóc đúng kỹ thuật để cây sầu riêng phát triển bền vững, AGTEK mang đến cho bà con giải pháp hiện đại bằng máy bay phun thuốc không người lái, máy bay bón phân không người lái – chăm cây trở nên nhẹ nhàng, hiệu quả và năng suất hơn bao giờ hết.
Đặc điểm sinh trưởng và phát triển của cây sầu riêng
Điều kiện khí hậu và đất đai phù hợp cho cây sầu riêng
Cây sầu riêng sinh trưởng tốt trong điều kiện khí hậu nóng ẩm, với nhiệt độ lý tưởng từ 24 đến 30°C. Nhiệt độ dưới 22°C hoặc trên 40°C đều gây bất lợi cho quá trình phát triển, ra hoa và đậu quả. Sầu riêng cần lượng mưa trung bình từ 2.000–3.000mm/năm, phân bố đều quanh năm. Cây ưa ẩm nhưng không chịu được ngập úng, đất sét nặng, đất phèn hoặc mặn. Ngoài ra, cây cũng rất nhạy với gió mạnh do thân cao và bộ rễ nông.
Hình ảnh cây sầu riêng trong tự nhiên và sản xuất
Trong điều kiện tự nhiên, cây sầu riêng có thể cao từ 20 đến 30 mét. Tuy nhiên, trong sản xuất nông nghiệp, cây thường được khống chế chiều cao ở mức 10 đến 12 mét để dễ chăm sóc và thu hoạch. Tán cây rộng ở phía dưới, thon dần về ngọn như hình nón, dáng cây thường mọc ngang, giúp tận dụng tốt ánh sáng và thông thoáng vườn.
Thân cây sầu riêng
Cây thuộc dạng thân gỗ lớn, thân mọc thẳng, vỏ ngoài màu nâu vàng và khá thô ráp. Đường kính thân có thể đạt tới 1,2 mét khi trưởng thành. Thân cây là nơi chính để hoa mọc bám và đậu quả, đặc biệt ở những giống có xu hướng ra hoa trên thân chính.
Bộ rễ cây sầu riêng
Bộ rễ phát triển theo dạng rễ cọc, có thể đâm sâu từ 5 đến 6 mét vào lòng đất. Sự phân bố rễ phụ thuộc vào loại đất, mực nước ngầm và kỹ thuật trồng. Tuy có rễ cọc sâu, cây vẫn dễ bị ảnh hưởng bởi ngập nước, do các rễ phụ nằm gần bề mặt rất nhạy cảm với môi trường xung quanh.
Lá cây sầu riêng
Lá sầu riêng là lá đơn, mọc so le, phiến lá thuôn dài từ 10 đến 18cm. Lá non có màu đồng và được phủ lớp lông mịn bên ngoài. Khi trưởng thành, lá chuyển sang màu xanh đậm, mặt dưới ánh vàng nhẹ. Các tầng lá mọc theo từng lớp ngang, tạo nên tán cây dạng tháp đặc trưng.
Hoa sầu riêng
Hoa sầu riêng mọc thành chùm từ 1 đến 15 bông, thường xuất hiện trên thân và cành lớn. Hoa có màu kem, lớn, có nhiều lông và mùi thơm nồng. Hoa nở vào ban đêm, quá trình thụ phấn chủ yếu nhờ côn trùng và gió. Do khó tự thụ phấn, tỷ lệ đậu quả tự nhiên của cây sầu riêng khá thấp.
Quả sầu riêng
Sau khi thụ phấn, quả sầu riêng hình thành từ phần đế hoa, ban đầu mỏng và trắng nhạt. Dần theo thời gian, cơm thịt phát triển, bao bọc hạt bên trong.
Khi trưởng thành, quả thường có hình bầu dục, vỏ ngoài gai nhọn dày đặc. Đến giai đoạn chín, vỏ chuyển từ xanh đậm sang xanh vàng, gai cứng lại – báo hiệu thời điểm thu hoạch đã đến.
Các giống cây sầu riêng phổ biến hiện nay
Sầu riêng Khổ qua xanh
Giống sinh trưởng khỏe, trái hình thoi nặng khoảng 1,4–1,6kg, vỏ xanh, cơm mỏng, thơm nhẹ, vị ngọt hơi đắng. Năng suất cao, dễ đậu trái (120–150 trái/cây/năm). Tuy nhiên, cơm mỏng, dễ nhão và giá thấp nên đang dần bị thay thế.
Sầu riêng hạt lép Chín Hóa
Còn gọi là sầu riêng sữa, cây phát triển mạnh, tán hình tháp. Cơm vàng sữa, dày, béo, thơm, ngọt đậm (Brix 22,8%), tỷ lệ hạt lép rất thấp (4%), được ưa chuộng nhờ chất lượng vượt trội.
Sầu riêng Ri6
Trái to (3–5kg), cơm vàng tươi, khô ráo, dày, béo ngậy, vỏ giữ màu xanh khi chín. Tỷ lệ hạt lép cao (khoảng 40%), là giống được trồng rộng rãi và phổ biến tại Việt Nam.
Sầu riêng Chuồng bò
Tán hình tháp, năng suất tốt. Trái trung bình 1,5kg, cơm vàng nhạt, mềm, hơi nhão, độ ngọt khá cao (Brix 23%), tỷ lệ thịt đạt 33%, hạt lép khoảng 28%.
Sầu riêng Sáu Hữu
Giống đột biến từ Khổ qua xanh, trái nhỏ (1,2–2kg), vỏ xanh, cơm vàng tươi, ráo, mềm xốp. Độ Brix khoảng 25%, hạt nhỏ nên tỷ lệ phần ăn được khá cao.
Sầu riêng Musang King (Musaking)
Nguồn gốc Malaysia, trái bầu dục, vỏ xanh nhạt, cơm vàng đậm, dày, ngọt, mịn, thơm mạnh, có vị hơi đắng. Tỷ lệ hạt lép trên 90%, được đánh giá cao về chất lượng.
Sầu riêng Black Thorn
Trái hình tròn, vỏ xanh xám, cơm màu đỏ cam, mịn, ít ngọt, hơi đắng nhẹ, hạt lép nhiều. Mùi thơm nhẹ, thường trồng lâu năm, năng suất ổn định.
Quy trình trồng và chăm sóc cây sầu riêng đạt năng suất cao
Thời điểm trồng thích hợp
Cây sầu riêng nên được trồng vào đầu mùa mưa (từ tháng 6 đến tháng 8 dương lịch) để tận dụng nguồn nước tự nhiên. Nếu có điều kiện tưới tiêu chủ động, người trồng vẫn có thể triển khai quanh năm, nhưng cần tránh thời điểm mưa kéo dài dễ gây ngập úng và chết rễ cây non.
Chọn giống và chuẩn bị cây con
Sầu riêng cần được nhân giống bằng phương pháp ghép cành hoặc ghép mắt, không nên trồng bằng hạt do không đảm bảo chất lượng trái. Nên chọn cây giống cao từ 35–40cm, thân khỏe, thẳng, vết ghép liền mạch, có ít nhất 3 cành cấp 1, lá xanh tốt, đã thích nghi với ánh sáng tự nhiên từ 10–15 ngày. Cây giống đạt chuẩn thường từ 5–7 tháng tuổi sau khi ghép.
Yêu cầu về đất trồng
Cây sầu riêng thích hợp với đất thịt nhẹ hoặc đất phù sa, tơi xốp, giàu hữu cơ, thoát nước tốt. Đất không được nhiễm phèn, mặn, hoặc quá sét. Độ pH tối ưu nằm trong khoảng từ 5,5–6,5. Để cải thiện độ pH, nên bón vôi định kỳ mỗi năm.
Kỹ thuật trồng đúng cách
Tùy theo khu vực, người trồng có thể chọn mô hình phù hợp:
- Vùng miền Tây: Trồng trên liếp cao 60–80cm, mặt liếp rộng từ 6–8m (liếp đơn) hoặc 10–12m (liếp đôi), có mương thoát nước sâu 1–1,2m.
- Vùng Đông Nam Bộ và Tây Nguyên: Đào hố kích thước từ 60x60x60cm (đất tốt) đến 70x70x70cm (đất xấu).
Khoảng cách trồng khuyến nghị
- Trồng thuần: 10x10m hoặc 10x12m (83–100 cây/ha)
- Trồng dày hơn: 6x9m, 6x8m, 5x6m
- Trồng xen: 12x12m hoặc 12x15m tùy điều kiện vườn
Cách trồng cây con
Trước khi trồng, cần trộn đều phân chuồng hoai mục và đất mặt vào hố. Tạo lỗ chính giữa, sâu khoảng 20cm, rộng hơn bầu cây 1–2cm.
Cắt bỏ rễ cong, dùng dao rạch nhẹ bầu nilon, giữ nguyên bầu đất. Đặt cây vào lỗ, mặt bầu cao hơn miệng hố 2–3cm. Nén nhẹ đất quanh gốc, tránh nén quá chặt gây nghẹt rễ.
Sau khi trồng, nên dùng cọc tre hoặc gỗ cố định cây, đồng thời phủ rơm rạ giữ ẩm và che nắng cho cây non. Ưu tiên dùng lưới hoặc trồng xen cây ngắn ngày để tạo bóng mát trong 3–6 tháng đầu.
Tưới nước và giữ ẩm
Sau khi trồng, cây sầu riêng cần được duy trì độ ẩm đều để giúp bộ rễ phục hồi và phát triển ổn định. Người trồng nên che nắng cho cây bằng các vật liệu tự nhiên như lá chuối, lá dừa khô hoặc dùng lưới đen. Đồng thời, phủ gốc bằng rơm hoặc cỏ khô giúp giữ ẩm cho đất và giảm bay hơi nước.
Trong mùa khô, việc tưới nước đều đặn là rất cần thiết. Giai đoạn 1–2 tháng đầu sau khi trồng nên tưới mỗi ngày một lần. Khi cây đã ổn định hơn, duy trì tần suất tưới 3 lần mỗi tuần, mỗi lần tưới từ 100 đến 150 lít nước cho một cây. Tuyệt đối tránh để cây bị khô hạn kéo dài hoặc đọng nước quá lâu vì dễ gây thối rễ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển.
Mùa mưa là thời điểm nhạy cảm với cây sầu riêng do cây rất kỵ ngập úng. Cần đảm bảo vườn có hệ thống rãnh thoát nước hiệu quả để nước không ứ đọng quanh gốc cây.
Bón phân và bổ sung dinh dưỡng
Việc bón phân cần thực hiện đúng thời điểm, đặc biệt là khi cây bắt đầu ra đọt non mới. Phân bón nên được chia thành nhiều đợt nhỏ trong năm để cây hấp thụ tốt và tránh lãng phí.
Ở năm đầu tiên, mỗi cây cần khoảng 5 đến 10 kg phân hữu cơ kết hợp với 1 đến 1,5 kg NPK 20-20-15+TE, chia đều từ 6 đến 9 lần bón. Sang năm thứ hai, lượng NPK tăng lên 1,5 đến 2 kg, chia từ 4 đến 6 lần. Năm thứ ba cần 2 đến 2,5 kg NPK chia thành 4 đến 6 lần. Đến năm thứ tư, tăng lên 2,5 đến 3,5 kg chia 4 đến 5 lần. Từ năm thứ năm trở đi, mỗi cây cần 3,5 đến 4,5 kg NPK/năm, vẫn chia làm 4 đến 5 đợt bón.
Ngoài ra, người trồng nên kết hợp phun dinh dưỡng qua lá, dùng thêm chất kích rễ và các loại thuốc bảo vệ thực vật phù hợp để giúp cây phát triển tốt, đặc biệt là giai đoạn kiến thiết cơ bản.
Cắt tỉa và tạo tán
Cắt tỉa là biện pháp quan trọng giúp cây thông thoáng, hạn chế sâu bệnh và tăng khả năng quang hợp. Những cành yếu, sâu bệnh, cành mọc quá thấp dưới 60–70 cm hoặc mọc chen chúc nhau cần được loại bỏ. Cây nên được định hình với thân chính mọc thẳng, tán đều các hướng và có từ 5 đến 6 cành cấp 1 khỏe mạnh.
Khi cây đạt chiều cao khoảng 7 đến 8 mét, nên tiến hành cắt ngọn để hạn chế chiều cao, giúp việc chăm sóc và thu hoạch dễ dàng hơn. Vết cắt cần được xử lý bằng vôi, sơn chuyên dụng hoặc nilon để tránh nhiễm nấm.
Tỉa hoa và trái non
Để cây cho trái chất lượng, cần tiến hành tỉa hoa hợp lý. Loại bỏ các chùm hoa đầu cành và chỉ giữ lại những chùm khoẻ, nằm ở vị trí thuận lợi như dưới dạ cành, mỗi chùm giữ lại khoảng 10 đến 20 hoa. Các hoa nhỏ, méo mó hoặc sâu bệnh nên loại bỏ sớm.
Khoảng 3 đến 4 tuần sau khi hoa đậu trái, cần tỉa lần đầu, chỉ giữ lại mỗi chùm từ một đến hai quả đẹp. Sau 8 tuần, nên tỉa lần hai, bỏ bớt các quả phát triển kém. Lần tỉa cuối cùng thực hiện vào tuần thứ 10, loại thêm những quả bị dị dạng hoặc nhiễm bệnh để đảm bảo chất lượng đồng đều.
Thu hoạch đúng thời điểm
Sầu riêng thường ra hoa và thụ phấn vào ban đêm, thời gian từ khi đậu quả đến lúc chín kéo dài từ 15 đến 17 tuần tuỳ theo giống và thời tiết. Khi quả sắp chín, cuống chuyển màu và có dấu hiệu nứt nhẹ, cần thu hoạch kịp thời để tránh quả rụng gây dập nát.
Nên cắt trái trực tiếp từ trên cây, hạn chế để rơi xuống đất. Sau khi thu, bảo quản quả ở nơi thoáng mát, tránh va đập để giữ chất lượng tốt nhất trong khâu tiêu thụ.
Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn nắm rõ đặc tính và kỹ thuật cơ bản khi trồng cây sầu riêng. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả canh tác tối ưu, đạt năng suất và giá trị kinh tế cao, việc ứng dụng công nghệ và kỹ thuật hiện đại là vô cùng cần thiết.
Mọi thắc mắc liên quan đến kỹ thuật trồng, chăm sóc, bón phân sầu riêng bằng máy bay không người lái, vui lòng liên hệ hotline AGTEK để được tư vấn chi tiết và đồng hành cùng bà con trong suốt quá trình canh tác.
