Kỹ thuật canh tác chôm chôm theo VietGAP

Bài viết sau đây sẽ hệ thống hóa lại toàn bộ quy trình kỹ thuật canh tác chôm chôm theo VietGAP, giúp bà con nông dân và anh em kỹ thuật dễ dàng áp dụng thực tế.

1. Tiêu chuẩn chọn vùng trồng và thiết kế vườn

Bước đầu tiên trong kỹ thuật canh tác chôm chôm theo VietGAP là đánh giá và lựa chọn vùng sản xuất. Không phải vùng đất nào cũng phù hợp để làm chuẩn VietGAP ngay từ đầu.

Yêu cầu về đất và nước

Theo quy định, đất trồng phải có tầng canh tác dày, tơi xốp, thoát nước tốt và độ pH thích hợp từ 4,5 – 6,5. Quan trọng nhất, mẫu đất và nước tưới phải được phân tích hằng năm để đảm bảo không nhiễm kim loại nặng (như Asen, Chì, Cadimi…) vượt mức cho phép.

• Nguồn nước: Chôm chôm chịu mặn kém (dưới 1‰). Do đó, bà con cần kiểm soát chặt chẽ độ mặn và độ phèn của nước tưới, đặc biệt là tại vùng ĐBSCL.

• Cách ly: Khu vực trồng cần cách ly với các nguồn ô nhiễm như khu công nghiệp, chuồng trại chăn nuôi tập trung hoặc bệnh viện.

Thiết kế vườn chuẩn kỹ thuật

Đối với vùng ĐBSCL, việc thiết kế mương liếp là bắt buộc để quản lý nước. Mương nên rộng khoảng 2m, sâu 1-2m. Nên trồng cây chắn gió như bạch đàn hoặc keo đậu để tránh gió làm rách lá, gãy cành, ảnh hưởng đến quang hợp và mẫu mã quả.

2. Chọn giống và kỹ thuật trồng cây con

Trong kỹ thuật canh tác chôm chôm theo VietGAP, tuyệt đối không trồng bằng hạt mà phải sử dụng cây ghép từ cây đầu dòng được công nhận.

Các giống phổ biến

Hiện nay có 3 giống chủ lực:

• Chôm chôm Java: Chiếm diện tích lớn, năng suất cao nhưng giá trị kinh tế thấp hơn hai loại còn lại.

• Chôm chôm Nhãn: Quả nhỏ, vị rất ngọt, giòn, tróc hạt tốt, giá trị cao.

• Chôm chôm Dona (Rong riêng): Giống nhập Thái Lan, quả to, cơm dày, tróc hạt, đang rất được ưa chuộng.

Quy cách trồng

• Khoảng cách: Tùy độ màu mỡ của đất, nhưng phổ biến ở ĐBSCL là 6m x 8m hoặc 5m x 7m.

• Chuẩn bị mô: Đắp mô trước khi trồng 15-20 ngày. Trộn đất mặt với 10-30kg phân chuồng hoai mục và 50-100g phân NPK (20-20-15).

3. Quản lý dinh dưỡng và bón phân

Đây là khâu quan trọng nhất ảnh hưởng đến năng suất. Kỹ thuật canh tác chôm chôm theo VietGAP ưu tiên sử dụng phân hữu cơ và cân đối phân vô cơ, tuyệt đối cấm dùng phân tươi chưa ủ hoai.

Giai đoạn kiến thiết cơ bản (1-3 năm đầu)

Cây cần đạm và lân nhiều để phát triển bộ rễ và cành lá. Bà con nên chia nhỏ lượng phân bón thành 4-6 lần/năm.

• Phân hữu cơ: Bón 10-15kg/cây/năm.

• Phân vô cơ: Sử dụng công thức NPK 20-20-15. Lượng bón tăng dần từ 1kg (năm 1) lên 2kg (năm 3).

Giai đoạn kinh doanh (Cho trái ổn định)

Quy trình bón phân được chia làm 4 thời kỳ sinh lý của cây :

1. Sau thu hoạch: Bón phục hồi với hàm lượng Đạm và Lân cao (NPK 18-12-8 hoặc 20-20-15) kết hợp toàn bộ phân hữu cơ (30-40kg/cây).

2. Trước ra hoa: Giảm Đạm, tăng Lân và Kali để phân hóa mầm hoa.

3. Sau đậu quả: Bón NPK để nuôi trái, kết hợp phun phân bón lá chứa vi lượng khi trái đạt đường kính 1cm để chống rụng.

4. Nuôi quả lớn (9 tuần sau đậu quả): Tăng cường Kali để vỏ trái đẹp, cơm dày và ngọt.

Lưu ý: Mọi hoạt động bón phân đều phải ghi chép vào nhật ký sản xuất để phục vụ truy xuất nguồn gốc.

4. Kỹ thuật xử lý ra hoa và chăm sóc

Để kỹ thuật canh tác chôm chôm theo VietGAP đạt hiệu quả kinh tế cao, việc xử lý ra hoa rải vụ hoặc đồng loạt là kỹ năng nhà vườn cần nắm vững.

Quy trình xử lý ra hoa (Xiết nước)

1. Tạo cơi đọt: Sau khi thu hoạch và tỉa cành, bón phân tưới nước để cây ra đọt non.

2. Tạo khô hạn: Khi cơi đọt thứ 2 vừa già, tiến hành rút nước cạn mương và phủ nilon quanh gốc để tạo khô hạn. Phun phân bón lá Master Gro (15-30-15) hoặc Monopotasium (MPK 0-52-10) giúp lá sớm thành thục. Thời gian xiết nước khoảng 30-60 ngày tùy thời tiết.

3. Kích thích ra hoa: Bộ lá có triệu chứng héo thì tưới nhiều nước 1-2 lần cách nhau 7 ngày, phun phân bón lá giúp cây ra hoa tốt hơn, các loại phân bón lá chứa hàm lượng 15-30-15 hoặc MPK 0-52-34,…Khi phát hoa đạt 10-15 cm tiến hành cuốn nylon, tưới nước lại nhưng không tưới quá nhiều, đến khi hoa nở giảm lượng nước tưới. 

Tăng tỷ lệ đậu quả

Chôm chôm có tỷ lệ hoa đực rất thấp (<1%). Để tăng đậu trái, nhà vườn nên trồng xen cây chôm chôm đực (tỷ lệ 1:10) hoặc nuôi ong mật. Ngoài ra, có thể phun các chế phẩm tăng đậu quả như NAA nồng độ thấp ở giai đoạn hoa nở. Nếu vườn quá rộng, nhà vườn có thể sử dụng máy bay không người lái để phun tạo sử đồng đều và tiết kiệm chi phí thuốc cũng như nhân công.

5. Quản lý dịch hại theo IPM (Quản lý dịch hại tổng hợp)

Điểm khác biệt lớn nhất của kỹ thuật canh tác chôm chôm theo VietGAP so với truyền thống là cách quản lý sâu bệnh. Bà con phải tuân thủ nguyên tắc “4 đúng” và ưu tiên biện pháp sinh học.

Các đối tượng gây hại chính

• Sâu đục quả: Gây hại nặng nhất khi quả bắt đầu có cơm. Cần vệ sinh vườn thông thoáng, thu gom quả rụng tiêu hủy. Nếu mật độ cao mới dùng thuốc sinh học (gốc Abamectin).

• Rệp sáp: Chích hút làm trái kém phát triển và gây bồ hóng. Nên phun thuốc khi rệp mới xuất hiện, ưu tiên dầu khoáng để an toàn.

• Bệnh phấn trắng: Gây hại trên hoa và trái non. Phòng ngừa bằng thuốc gốc Lưu huỳnh hoặc Propiconazole khi hoa bắt đầu nở.

Quy định sử dụng thuốc BVTV

• Chỉ dùng thuốc trong danh mục được phép.

• Tuyệt đối đảm bảo thời gian cách ly (PHI) trước khi thu hoạch.

• Không vứt bao bì thuốc bừa bãi, phải thu gom vào bể chứa rác thải nguy hại.

6. Thu hoạch và bảo quản sau thu hoạch

Để đảm bảo chất lượng thương phẩm, kỹ thuật canh tác chôm chôm theo VietGAP yêu cầu khắt khe về khâu thu hái.

• Thời điểm: Thu hoạch khoảng 100-110 ngày sau khi đậu quả, khi vỏ chuyển từ vàng sang đỏ. Nên hái vào sáng sớm hoặc chiều mát.

• Thao tác: Không để trái tiếp xúc trực tiếp với đất. Dụng cụ chứa phải sạch sẽ, có lót giấy hoặc bao nhựa, không dùng bao phân bón cũ để đựng trái.

• Bảo quản: Chôm chôm rất nhanh hỏng (mất màu sau 3 ngày). Cần bảo quản nơi thoáng mát hoặc trong kho lạnh 10-15°C để giữ tươi lâu hơn (được 10-12 ngày).

7. Ghi chép hồ sơ – Yêu cầu bắt buộc

Một phần không thể thiếu của VietGAP là hệ thống hồ sơ, nhật ký sản xuất. Nhà vườn cần ghi chép đầy đủ:

• Ngày mua/sử dụng phân bón, thuốc BVTV (tên thuốc, liều lượng, người phun).

• Ngày thu hoạch và sản lượng.

• Các biên bản đánh giá nội bộ và tập huấn.

Hồ sơ này phải được lưu trữ ít nhất 12 tháng để phục vụ việc truy xuất nguồn gốc khi có yêu cầu từ cơ quan chức năng hoặc đối tác thu mua.

Kết luận

Áp dụng đúng kỹ thuật canh tác chôm chôm theo VietGAP đòi hỏi sự tỉ mỉ và tuân thủ kỷ luật của nhà vườn, từ khâu chọn đất, chăm sóc đến ghi chép nhật ký. Tuy nhiên, thành quả mang lại là sự ổn định về đầu ra, giá bán cao hơn và quan trọng nhất là sự phát triển bền vững cho vườn cây của bà con.

Hy vọng những thông tin trích lọc từ tài liệu chuyên ngành trên sẽ giúp bà con tự tin hơn trong việc chuyển đổi sang mô hình canh tác an toàn. Chúc bà con một vụ mùa bội thu!