Trong giới cây ăn trái tại Đồng bằng sông Cửu Long, Xoài cát Hòa Lộc luôn giữ vị thế độc tôn nhờ hương thơm nồng nàn, vị ngọt thanh và màu sắc bắt mắt khi chín. Đây là loại trái cây mang lại giá trị kinh tế cực cao, đặc biệt là vào dịp Tết Nguyên đán. Tuy nhiên, bất kỳ nhà vườn nào từng gắn bó với giống xoài này đều thừa nhận rằng đây là một giống cây cực kỳ khó tính.
Vấn đề lớn nhất mà bà con thường gặp phải chính là hiện tượng ra hoa cách niên (năm trúng năm thất) và tỷ lệ rụng bông, rụng trái non rất cao. Có những năm cây ra đọt mà không ra hoa, hoặc ra hoa nhưng gặp mưa là đen bông, rụng sạch. Chính vì vậy, xử lý ra hoa xoài cát Hòa Lộc không chỉ đơn thuần là phun thuốc kích thích, mà là cả một nghệ thuật điều tiết sinh lý cây trồng, đòi hỏi sự am hiểu kỹ thuật từ giai đoạn làm cơi đọt cho đến lúc giữ trái.
Bài viết này sẽ chia sẻ quy trình kỹ thuật chuyên sâu nhưng rất thực tế, giúp bà con xử lý ra hoa xoài cát Hòa Lộc đồng loạt và giải quyết triệt để nỗi lo rụng bông.
1. Phục hồi sức cây
Muốn cây ra hoa đồng loạt, trước hết cây phải ra đọt đồng loạt. Sai lầm phổ biến của nhiều nhà vườn là nôn nóng xử lý khi cây chưa phục hồi sức sau vụ trước.
Cắt tỉa và vệ sinh vườn – Bước đi tiên quyết
Ngay sau khi thu hoạch, công việc đầu tiên không phải là bón phân ngay, mà là cắt tỉa. Đối với xử lý ra hoa xoài cát Hòa Lộc, bộ tán lá đóng vai trò quyết định. Bà con cần mạnh dạn cắt bỏ những cành đã mang trái (khoảng 20-30cm từ đầu cành), cành sâu bệnh, và đặc biệt là những cành tăm nằm khuất trong tán.
Nguyên tắc là phải mở tán để ánh sáng lọt vào trung tâm cây. Ánh sáng là yếu tố kích thích phân hóa mầm hoa tự nhiên tốt nhất. Đừng quên dùng bàn chải cước đánh sạch rong rêu quanh gốc (khoảng 50cm từ mặt đất). Việc này tưởng nhỏ nhưng giúp thuốc xử lý gốc sau này ngấm tốt hơn và hạn chế nấm bệnh trú ngụ.
Dinh dưỡng phục hồi bộ rễ
Sau một mùa mang trái nặng trĩu, cây xoài bị kiệt sức. Đất trồng lâu năm thường bị chai cứng do sử dụng nhiều Paclobutrazol. Lúc này, bà con nên ưu tiên các dòng phân hữu cơ hoai mục ủ với nấm Trichoderma hoặc các loại phân hữu cơ sinh học để tái tạo bộ rễ tơ.
Kết hợp với đó, công thức phân bón NPK có hàm lượng đạm cao (như 20-20-15) sẽ giúp đánh thức mắt ngủ, giúp cây bật chồi đồng loạt. Mục tiêu là nuôi được 2-3 cơi đọt khỏe mạnh, lá dày, xanh đậm trước khi bước vào giai đoạn làm bông.
2. Bí quyết xử lý Paclobutrazol (PBZ) đúng cách
Đây là giai đoạn quan trọng trong quy trình xử lý ra hoa xoài cát Hòa Lộc. Paclobutrazol (PBZ) giúp ức chế sinh trưởng, ép cây chuyển từ giai đoạn sinh trưởng dinh dưỡng (ra lá) sang sinh trưởng sinh sản (ra hoa).
Thời điểm vàng để xử lý gốc
Không phải lúc nào đổ thuốc gốc cũng hiệu quả. Thời điểm chuẩn xác nhất là khi cơi đọt thứ 2 hoặc thứ 3 chuyển từ màu đồng đỏ sang màu xanh đọt chuối (lá đã mở hết nhưng chưa cứng). Nếu xử lý quá sớm khi lá còn non sẽ làm cháy lá, chùn đọt; xử lý quá muộn thì thuốc khó hấp thu.
Thông thường, để canh xoài bán Tết, bà con thường xử lý vào khoảng tháng 9 âm lịch. Tuy nhiên, hãy tính toán lùi khoảng 3,5 – 4 tháng từ ngày dự kiến thu hoạch để có lịch xử lý chính xác nhất.
Kỹ thuật tưới cổ rễ để tối ưu hiệu quả
Liều lượng khuyến cáo cho xử lý ra hoa xoài cát Hòa Lộc là 1-2 gam hoạt chất nguyên chất cho mỗi mét đường kính tán. Ví dụ, cây có tán rộng 5m cần khoảng 100g thuốc (loại 15%).
Để thuốc phát huy tác dụng tối đa, bà con nên đào một rãnh nhỏ sâu khoảng 10cm xung quanh gốc, cách gốc 30-50cm. Đổ dung dịch thuốc đã pha vào rãnh này và tưới đẫm giữ ẩm. Cách làm này vừa giúp thuốc tiếp xúc trực tiếp với vùng rễ tơ, vừa tạo một chút tổn thương nhẹ cho rễ (stress cơ học), kích thích cây phản ứng mạnh hơn với quá trình tạo mầm.
Lưu ý quan trọng: Năm thứ 2 xử lý lại, bà con nên giảm 50% liều lượng PBZ vì dư lượng thuốc trong đất vẫn còn. Đến năm thứ 3, nên ngưng dùng PBZ để cây nghỉ ngơi, tránh tình trạng suy kiệt, “cây bị sượng”.
3. Tạo mầm hoa và kỹ thuật xiết nước
Sau khi xử lý gốc, cây cần một khoảng thời gian “ngủ nghỉ” để phân hóa mầm hoa. Giai đoạn này quyết định chất lượng của phát hoa sau này.
Khoảng 20 ngày sau khi tưới PBZ, lá bắt đầu già, bà con cần phun tạo mầm bằng MKP (0-52-34). Hàm lượng Lân và Kali cao trong MKP giúp lá già nhanh, tích lũy bột đường và ức chế cây đi đọt non nếu lỡ gặp mưa trái mùa. Nên phun 2 lần cách nhau 7-10 ngày để đảm bảo hiệu quả.
Song song đó là kỹ thuật “xiết nước”. Ở miền Tây mực thủy cấp cao, bà con cần rút cạn mương vườn (giữ mực nước cách mặt líp 60-80cm) và ngưng tưới hoàn toàn. Sự khô hạn kết hợp với tác động của PBZ sẽ gửi tín hiệu mạnh mẽ lên đỉnh sinh trưởng, báo hiệu cho cây biết “đã đến lúc phải ra hoa để duy trì nòi giống”.
4. Kích thích ra hoa đồng loạt
Khi thấy lá dợn sóng, đỉnh sinh trưởng u nần rõ rệt, đó là lúc để kích thích ra hoa. Để xử lý ra hoa xoài cát Hòa Lộc đạt độ đồng loạt trên 90%, chúng ta không nên chỉ dựa vào một lần phun.
Chiến lược phun kép (Double Spray):
- Lần 1: Sử dụng Thiourea nồng độ 0.3 – 0.5% (300-500g/100 lít nước). Đối với giống Hòa Lộc, Thiourea được chứng minh hiệu quả phá vỡ miên trạng mầm ngủ mạnh gấp 2-3 lần so với KNO3.
- Lần 2: Cách lần một khoảng 7 ngày, phun nhắc lại với liều lượng giảm một nửa. Lần phun này có tác dụng “vét” sạch những mầm ngủ còn sót lại, ép chúng phải bung ra cùng lúc với đợt đầu.
Mách nhỏ với bà con, nếu vườn rộng thì mình nên thuê máy bay (drone) phun cho lẹ mà lại đều tăm tắp. Luồng gió từ cánh quạt sẽ ép thuốc bám sâu vào từng nách lá, đánh thức mầm ngủ nhạy hơn hẳn phun tay, mà mình lại đỡ vất vả hít hơi thuốc độc hại.
Kết quả là bà con sẽ có một vườn xoài trổ bông đều tăm tắp, tạo thuận lợi cực lớn cho việc chăm sóc và thu hoạch sau này.
5. Kỹ thuật chống rụng bông và giữ trái non
Xoài cát Hòa Lộc ra hoa rất nhiều nhưng rụng cũng rất dữ. Giai đoạn từ khi bông buông chà đến khi đậu trái bằng hạt đậu là lúc nhạy cảm nhất.
Lúc này thiếu Bo làm hạt phấn yếu, khó thụ phấn. Thiếu Canxi làm tầng rời ở cuống hình thành nhanh, gây rụng bông hàng loạt. Vì vậy, việc bổ sung Canxi-Bo là bắt buộc trong quy trình chống rụng bông xoài. Bà con nên phun định kỳ 10-15 ngày/lần từ lúc phát hoa vươn dài cho đến khi trái non ổn định. Canxi sẽ giúp vách tế bào cuống hoa dai chắc, chống chịu tốt hơn trước gió và mưa.
Điều hòa sinh trưởng bằng Gibberellin (GA3)
Khi cây gặp sốc nhiệt hoặc mưa nhiều, nó sẽ sinh ra hormone gây rụng. Để đối kháng lại, chúng ta bổ sung một lượng cực nhỏ GA3 (khoảng 10-20 ppm, tương đương 1-2g cho 100 lít nước) vào giai đoạn 7-10 ngày sau khi đậu trái. GA3 giúp neo trái lại trên cây. Tuy nhiên, tuyệt đối không được dùng quá liều vì sẽ gây tác dụng ngược hoặc làm trái bị dị dạng (trái cóc).
Kỹ thuật “Rửa bông” khi gặp sương muối
Sương muối hoặc mưa axit đầu mùa là kẻ thù số một làm đen bông, khô nụ. Một kinh nghiệm xương máu là phải “rửa bông” bằng nước sạch vào sáng sớm (trước khi mặt trời lên) hoặc ngay sau khi dứt cơn mưa. Việc rửa trôi lớp muối và axit bám trên cánh hoa sẽ giúp bảo vệ hạt phấn, duy trì khả năng thụ phấn cho cây.
6. Quản lý sâu bệnh bảo vệ thành quả
Dù đã xử lý ra hoa xoài cát Hòa Lộc thành công, nhưng nếu lơ là sâu bệnh thì công cốc.
- Bệnh thán thư: Nấm bệnh làm đen bông, thối trái non. Bà con cần chủ động phun phòng ngừa bằng các hoạt chất như Azoxystrobin hay Difenoconazole khi phát hoa mới nhú 5-10cm. Giai đoạn hoa đang nở rộ, nên ưu tiên các thuốc gốc kẽm mát như Propineb để không làm nóng bông, chết hạt phấn.
- Bọ trĩ (bù lạch): Đối tượng này chích hút làm trái bị da cám, mất giá trị thương phẩm. Lưu ý quan trọng là không phun thuốc trừ sâu vào ban ngày khi hoa đang nở, vì sẽ giết chết ong và côn trùng thụ phấn. Chỉ nên phun vào chiều mát.
- Bao trái: Khi trái to bằng quả trứng gà, hãy tiến hành bao trái. Đây là biện pháp an toàn và hiệu quả nhất để cách ly hoàn toàn ruồi vàng và sâu bệnh, giúp vỏ trái bóng đẹp, bán được giá cao nhất.
Kết luận
Quy trình xử lý ra hoa xoài cát Hòa Lộc đồng loạt và chống rụng bông không quá bí ẩn, nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ và tuân thủ đúng nguyên tắc sinh lý của cây. Từ việc làm cơi đọt, xử lý gốc PBZ đúng liều, xiết nước tạo mầm cho đến việc bổ sung Canxi-Bo và rửa bông đúng lúc, mỗi bước đều là một mắt xích quan trọng không thể bỏ qua.
Hy vọng với những chia sẻ chi tiết trên, bà con nhà vườn sẽ áp dụng thành công, khắc phục được tính đỏng đảnh của giống xoài quý này để có những mùa vụ bội thu, trúng giá. Chúc bà con một vụ mùa thắng lợi!
