Cà phê là cây công nghiệp chủ lực của Việt Nam, mang lại giá trị xuất khẩu lớn và góp phần định hình thương hiệu nông sản quốc gia. Tuy nhiên, quá trình canh tác lâu dài khiến cây cà phê thường xuyên đối mặt với nhiều loại sâu bệnh nguy hiểm. Những bệnh này nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời sẽ làm giảm năng suất, ảnh hưởng đến chất lượng hạt, thậm chí gây thiệt hại kinh tế lớn cho người trồng.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết các bệnh thường gặp trên cây cà phê, dấu hiệu nhận biết và biện pháp phòng ngừa hiệu quả giúp bà con ổn định sản xuất.
Bệnh gỉ sắt trên cà phê
Bệnh gỉ sắt là một trong những bệnh phổ biến và nguy hiểm nhất trên cà phê, đặc biệt là giống cà phê vối. Tác nhân gây bệnh là nấm Hemileia vastatrix. Bệnh thường xuất hiện vào mùa mưa, khi độ ẩm không khí cao và vườn cà phê rậm rạp.
Dấu hiệu đầu tiên là những đốm vàng nhạt trên mặt lá. Sau đó, mặt dưới lá xuất hiện lớp bột màu vàng cam giống như rỉ sắt. Khi bệnh phát triển mạnh, lá rụng hàng loạt, cây suy yếu, năng suất giảm rõ rệt.
Biện pháp phòng ngừa hiệu quả bao gồm trồng giống kháng bệnh, tỉa cành tạo độ thông thoáng, bón phân cân đối để cây khỏe mạnh. Ngoài ra, có thể sử dụng các loại thuốc trừ nấm chứa gốc đồng, Hexaconazole hoặc Propiconazole để phun phòng. Hiện nay, drone nông nghiệp được ứng dụng để phun thuốc phòng gỉ sắt, giúp thuốc lan tỏa đều trên mặt trên và dưới lá, nâng cao hiệu quả kiểm soát bệnh.
Bệnh thán thư trên cà phê
Thán thư do nấm Colletotrichum gây ra, tấn công chủ yếu trên lá, cành non và quả cà phê. Triệu chứng là những vết đốm tròn màu nâu, dần lan rộng thành mảng lớn, làm lá rụng, cành khô và quả bị thối.
Bệnh thường bùng phát khi thời tiết ẩm, mưa nhiều kéo dài. Để phòng ngừa, cần thu gom và tiêu hủy tàn dư bệnh, kết hợp bón phân hữu cơ và kali để tăng sức đề kháng cho cây. Khi cần thiết, phun thuốc trừ nấm có hoạt chất Azoxystrobin hoặc Difenoconazole. Nhờ khả năng phun chính xác và bao phủ diện rộng, drone nông nghiệp ngày càng được sử dụng để quản lý bệnh thán thư hiệu quả và tiết kiệm chi phí.
Bệnh nấm hồng
Nấm hồng thường xuất hiện trên cành và thân cây cà phê. Tác nhân là nấm Corticium salmonicolor. Triệu chứng là lớp tơ nấm màu hồng nhạt phủ trên vỏ cành, khiến cành khô héo, lá rụng và cây suy giảm sinh trưởng.
Biện pháp phòng trừ bao gồm cắt bỏ và tiêu hủy cành bị bệnh, vệ sinh vườn thường xuyên, đồng thời phun phòng bằng các loại thuốc gốc đồng hoặc Carbendazim. Khi sử dụng drone để phun, thuốc dễ dàng tiếp xúc với các cành trên cao, giúp phòng trừ nấm hồng triệt để và nhanh chóng hơn so với cách thủ công.
Bệnh khô cành, khô quả
Khô cành và khô quả là bệnh thường gặp ở giai đoạn cây cà phê mang trái. Tác nhân là nấm Colletotrichum và Fusarium. Trên cành xuất hiện các vết loét đen, vỏ nứt và khô. Quả bị héo, không phát triển, dẫn đến năng suất sụt giảm.
Để hạn chế bệnh, cần chú ý tạo tán thông thoáng, tỉa bỏ cành già, bón phân cân đối. Khi có dấu hiệu bệnh, phun thuốc chứa Metalaxyl hoặc Mancozeb. Việc kết hợp drone giúp thuốc tiếp cận các tầng tán dày và bao phủ đều trên diện rộng, giảm tình trạng bỏ sót.
Bệnh rệp sáp hại rễ và quả
Rệp sáp thường tập trung ở rễ hoặc quả cà phê, hút nhựa và tiết dịch mật tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển. Trên rễ, rệp làm cây còi cọc, lá vàng. Trên quả, chúng làm quả kém phát triển, giảm chất lượng hạt.
Biện pháp phòng trừ gồm xử lý đất bằng vôi, cải tạo hệ thống thoát nước để hạn chế rệp dưới rễ. Trên quả, có thể phun dầu khoáng hoặc thuốc trừ rệp chọn lọc. Drone nông nghiệp có thể hỗ trợ phun đều thuốc lên quả, giảm đáng kể mật độ rệp và bệnh bồ hóng đi kèm.
Biện pháp quản lý tổng hợp bệnh hại trên cà phê
Để quản lý bệnh hại hiệu quả, nông dân cần áp dụng IPM (quản lý dịch hại tổng hợp). Điều này bao gồm:
-
Chọn giống cà phê kháng bệnh và thích hợp với điều kiện khí hậu địa phương.
-
Thường xuyên tỉa cành, tạo độ thông thoáng, giảm ẩm độ trong vườn.
-
Sử dụng phân hữu cơ kết hợp vi sinh vật đối kháng để cải thiện đất và hệ vi sinh có lợi.
-
Theo dõi thường xuyên để phát hiện sớm bệnh, từ đó xử lý kịp thời.
-
Kết hợp phun thuốc hóa học khi thật sự cần thiết, luân phiên các hoạt chất để tránh kháng thuốc.
Trong bối cảnh hiện đại, việc kết hợp IPM với drone nông nghiệp mang lại bước tiến mới. Drone không chỉ giúp phun thuốc nhanh chóng, chính xác mà còn giảm rủi ro cho người lao động. Một số dòng drone còn được tích hợp AI như drone DJI T100, cho phép nhận diện vùng bệnh và lập bản đồ phun chính xác, tránh lãng phí thuốc.
