Việc sử dụng phân bón trong nông nghiệp là một khoản đầu tư đáng kể, thường chiếm một phần chi phí khá cao trong sản xuất. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hiệu suất sử dụng phân bón tại Việt Nam còn rất thấp. Cụ thể, hiệu suất sử dụng phân đạm chỉ đạt 35-40%, trong khi phân lân và kali đạt khoảng 50%. Điều này đồng nghĩa với việc một lượng lớn phân bón bị lãng phí, vừa gây tốn kém kinh tế, vừa có thể ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường.
Để giải quyết vấn đề này, người nông dân cần nắm vững các nguyên tắc cốt lõi của việc “bón phân hợp lý”. Đây không chỉ là kỹ thuật, mà còn là một tư duy tiếp cận toàn diện với tự nhiên. Dưới đây là 10 nguyên tắc vàng đảm bảo việc sử dụng phân bón một cách thông minh, tiết kiệm và bền vững.
1. Phối hợp với thiên nhiên, không áp đặt
Nguyên tắc đầu tiên và quan trọng nhất là phải hiểu rằng bón phân hợp lý là tìm cách phối hợp tốt với thiên nhiên, thay vì áp đặt ý muốn của con người lên nó. Nông sản là kết quả của một quá trình chu chuyển vật chất phức tạp trong tự nhiên. Việc sử dụng phân bón không đơn thuần là “cung cấp” dinh dưỡng trực tiếp cho cây, mà là một hành động tác động và thúc đẩy quá trình chu chuyển vật chất đó diễn ra mạnh mẽ và hiệu quả hơn.
2. Nguyên tắc vừa đủ: Thừa hay thiếu đều gây hại
Trong thiên nhiên, mọi tác động chỉ cần “vừa đủ”. Nhiều người thường có tâm lý sợ thiếu, cho rằng cái gì đã tốt thì càng nhiều càng tốt. Nhưng với phân bón, điều này hoàn toàn sai lầm. Bón phân quá nhiều, với liều lượng cao, không chỉ gây lãng phí mà còn gây tác hại nghiêm trọng cho cây, thậm chí làm cây chết.
Ví dụ, đồng (Cu) là vi lượng cần thiết, nhưng phun với nồng độ cao sẽ làm cháy lá. Do đó, việc sử dụng phân bón hợp lý là không để cây bị “đói”, đồng thời cũng không bón thừa bất cứ chất nào.
3. Khiêm tốn với tự nhiên: Không được chủ quan
Thiên nhiên còn vô số điều mà con người chưa biết hết. Khoa học dù phát triển nhanh nhưng con đường khám phá tự nhiên vẫn còn dài. Vì vậy, thái độ chủ quan, cho rằng chúng ta đã hiểu đủ để áp đặt ý muốn của mình lên sản xuất, có thể dẫn đến những sai lầm và thất bại. Để có thể sử dụng phân bón hợp lý, người nông dân cần thường xuyên quan sát, đúc rút kinh nghiệm từ thực tiễn sản xuất qua nhiều năm, kết hợp với việc tiếp thu kiến thức khoa học và kết quả khảo nghiệm
4. Hiểu mối liên hệ: Vườn là một hệ sinh thái
Trong tự nhiên, các sinh vật tồn tại và phát triển trong các mối liên hệ vô cùng chặt chẽ với nhau và với môi trường xung quanh. Những kết quả nghiên cứu trong phòng thí nghiệm thường rất xa so với điều kiện thực tế trên đồng ruộng. Bất kỳ phương pháp sử dụng phân bón nào mà không chú ý đến các loài sinh vật khác (vi sinh vật đất, côn trùng, cỏ dại) và các mối quan hệ giữa chúng, thì đều có thể trở nên vô nghĩa, thậm chí là có hại.
5. Cái nhìn toàn diện, tránh chuyên biệt hóa quá mức
Các ngành khoa học ngày càng chuyên hóa để đi sâu tìm hiểu đối tượng. Tuy nhiên, việc bón phân hợp lý để tạo ra năng suất cao và bảo vệ môi trường không chỉ là sự liên kết của vài lĩnh vực khoa học. Đối tượng chúng ta đang tác động là “sự sống” và “quá trình tạo thành năng suất kinh tế”. Đây là một đối tượng tổng hợp. Nếu càng chia nhỏ, càng chuyên biệt hóa, chúng ta càng đi xa khỏi bản chất của vấn đề.
6. Hiệu ứng dây chuyền: Một tác động, nhiều kết quả
Trong một hệ sinh thái, mỗi tác động từ bên ngoài đưa vào (như bón phân) thường tạo ra những phản ứng dây chuyền, lan rộng trong không gian và kéo dài theo thời gian. Một hiện tượng (ví dụ: năng suất thấp) có thể là kết quả của nhiều nguyên nhân. Việc sử dụng phân bón có thể tạo ra những tác động mà con người không ngờ tới. Có những tác động nhẹ nhàng nhưng được nhân lên và tạo hiệu quả lớn, ngược lại có những tác động rất mạnh nhưng không mang lại kết quả gì.
7. Phá vỡ tư duy “tốt – xấu” trong tự nhiên
Đối với thiên nhiên, không có cái gì tuyệt đối là “tốt” hay “xấu”. Đây là cách đánh giá dựa trên lợi ích của con người. Con người thường cố gắng tiêu diệt cái “xấu” và tăng thêm cái “tốt”. Bón phân được cho là “tốt”. Nhưng khi sử dụng phân bón không hợp lý (quá nhiều), chúng ta phá vỡ sự cân bằng của hệ sinh thái. Khi đó, hệ sinh thái sẽ tự động “phản ứng chống lại” bằng cơ chế điều tiết để lập lại cân bằng, làm triệt tiêu tác động của con người, thậm chí gây ra hậu quả xấu.
8. Cải thiện toàn hệ thống, không chỉ riêng cây trồng
Hệ sinh thái nông nghiệp là một thể hữu cơ thống nhất và hoàn chỉnh. Cây trồng chỉ là một bộ phận trong hệ thống đó. Chúng ta không thể cải thiện một bộ phận (cây trồng) mà không tính đến các bộ phận khác của hệ sinh thái đó. Nhiều trường hợp bón phân không mang lại kết quả chính là do chúng ta gặp phải phản ứng điều tiết của toàn hệ thống. Sử dụng phân bón hợp lý là phải tính toán đầy đủ các yếu tố, tạo sự hài hòa và thúc đẩy toàn bộ hệ sinh thái hướng tới việc tạo ra năng suất cao.
9. Nông nghiệp tiến bộ: Năng suất và an toàn
Một nền nông nghiệp tiến bộ phải là nền nông nghiệp nuôi dưỡng được con người cả về thể xác lẫn tinh thần. Bón phân là để tăng năng suất, nhưng năng suất đó phải đáp ứng nhu cầu của con người. Nếu phân bón để lại dư lượng độc hại, kim loại nặng trong nông sản, thì nông sản đó không đáp ứng được nhu cầu. Phân bón ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng , khả năng bảo quản (rau quả nhiều đạm rất chóng hỏng ). Việc sử dụng phân bón không hợp lý còn để lại dư lượng trong môi trường đất, nước, không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm trạng con người.
10. Vượt lên hoàn cảnh: Nhìn vào bản chất vấn đề
Nguyên tắc cuối cùng là cần có cách nhìn toàn diện, không để bị hoàn cảnh cụ thể lung lạc. Người làm nông nghiệp thường chỉ biết đến cây trồng mà quên mất hệ sinh thái xung quanh nó. Chúng ta cũng thường lấy kinh nghiệm của năm nay để áp dụng cho năm tới. Nhưng khí hậu, thời tiết mỗi năm mỗi khác. Để thành công, cần thoát ra khỏi cái nhìn hẹp và ngắn, cố gắng đi vào bản chất của các hiện tượng. Sử dụng phân bón hợp lý là phải phân tích toàn diện hệ sinh thái, dự báo những gì có thể xảy ra, để đề ra giải pháp mang lại hiệu quả cao nhất.
Giải pháp công nghệ cao cho việc sử dụng phân bón hợp lý
Việc áp dụng 10 nguyên tắc trên, đặc biệt là nguyên tắc “vừa đủ” và “đúng lúc”, đòi hỏi sự chính xác rất cao mà lao động thủ công khó lòng đáp ứng trên quy mô lớn. Đây chính là lúc công nghệ nông nghiệp 4.0 phát huy vai trò.
Giải pháp đột phá hiện nay là máy bay không người lái rải phân. Công nghệ này giải quyết trực tiếp bài toán về hiệu suất và sự lãng phí. Thay vì rải vãi thủ công (dễ dẫn đến thừa, thiếu ), drone nông nghiệp sử dụng hệ thống định vị GPS chính xác đến từng centimet, kết hợp với hệ thống rải ly tâm thông minh, đảm bảo lượng phân được rải chính xác, đồng đều, đúng vị trí và đúng liều lượng đã được lập trình.
Việc sử dụng phân bón bằng máy bay không người lái giúp:
- Tăng hiệu suất: Nâng hiệu suất sử dụng phân bón (vốn chỉ 35-50% ) lên mức cao hơn, tiết kiệm chi phí phân bón đáng kể.
- Bón “vừa đủ”: Đáp ứng chính xác nguyên tắc số 2, tránh bón thừa gây hại cho cây và môi trường.
- Bảo vệ sức khỏe: Thực hiện đúng tinh thần của “nông nghiệp tiến bộ” (nguyên tắc số 9) bằng cách giải phóng con người khỏi việc tiếp xúc trực tiếp với hóa chất độc hại.
- Linh hoạt: Hoạt động nhanh chóng, không phụ thuộc vào địa hình, giúp bón phân đúng thời điểm vàng ngay cả khi đồng ruộng ngập nước.
Đây là công nghệ cốt lõi giúp tối ưu hóa việc sử dụng phân bón trong thời đại mới. Để tìm hiểu chi tiết về các giải pháp và dòng máy bay rải phân bón tiên tiến nhất, quý bà con có thể tham khảo tại: https://agtek.vn/may-bay-rai-phan-bon/
Việc sử dụng phân bón hợp lý không phải là một công thức cứng nhắc, mà là một nghệ thuật đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về hệ sinh thái nông nghiệp. Bằng cách áp dụng 10 nguyên tắc trên, kết hợp với các công cụ công nghệ chính xác như máy bay không người lái, người nông dân không chỉ tối ưu hóa năng suất và hiệu quả kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường, tạo ra nông sản sạch và an toàn. Hãy bắt đầu thay đổi tư duy trong cách sử dụng phân bón ngay hôm nay để hướng tới một nền nông nghiệp bền vững.
